kenjalgad

------------------------------------------------------------------

इतिहासः-

शिलाहार राजा भोज द्वितीय याने निर्मीलेल्या अनेक किल्ल्यांपैकी एक असा केंजळगड. हा प्राचीन दुर्ग शिवकाळात ओसपडला होता. हा भाग विजापूरच्या आदिलशाहीत येत होता. शिवाजीमहाराजांनी हा ओसाड गड वसवण्याचे ठरवले. त्यांनी हेकाम बाजीप्रभू देशपांडे यांच्यावर सोपवले. इ. स. 1659 मध्ये महाराजांनी केंजळगड वसवला. पुढे सन 1666 मध्ये हा गडआदिलशाहीच्या ताब्यात आला. म्हणजे पुरंदरच्या तहानंतरच्या काळात कधीतरी हा आदिलशाही कडे आला असावा. 24 एप्रिल 1674 रोजी मराठ्यांनी सुलतानढवा केला, त्यात गडाचा नाईक गंगाजी विश्वासराव मारला गेला व गड मराठ्यांच्याताब्यात आला. 1701 मध्ये औरंगजेबाने जिंकलेला हा गड लगेच 1702 मध्ये मराठ्यांनी जिंकला. 1818 मध्ये इंग्रजानीबाकी किल्ल्यांबरोबर केंजळगड पण जिंकला.

कसे जावे:-

• 1. भोरमार्गे:- पुणे- भोर हे अंतर साधारण 65-70 कि.मी आहे. भोरहून पायथ्याचे कोर्ले गाव 22-25 कि.मीअंतरावर आहे. गडावर पोचायला साधारण 2 तास लागतात.

  2. वाईमार्गे:- पुणे-वाई अंतर 85-90 कि.मी आहे. वाईहून साधारण 20 कि.मी लांब खावली गावात यावे. इथून गडचढायला दिड-दोन तासात गडावर जाणा-या सोंडेवर आपण पोचतो.

1. रायरेश्वरमार्गे:- रायरेश्वरच्या देवळाच्या समोर उजवीकडच्या शेताच्या बांधावरून उतरावे. पठार संपल्यावर लोखंडीशिडी लागते. शिडी उतरल्यावर उजवीकडे खावली गाव दिसते. या मार्गाला श्वानदरा मार्ग म्हणतात. या वाटेने चालतगेल्यावर दोन-तीन तासात केंजळगडाच्या कातळापाशी आपण पोचतो.

गडावर काय आहे:- गडाचे आकारमान लहान आहे. केंजळगडाचा माथा केवळ 230 मीटर लांब, 92 मीटर रुंद आहे. अवशेष फार नाहीत. कातळाच्या अलीकडे एक गुहा लागते, त्यात काळ्या रंगाचे कोळी प्रचंड प्रमाणात आहेत. कोळ्यांचे पुजंकेगुहेच्या छ्तावरुन कोसळत असतात. कातळामध्ये खोदलेल्या 55 रुंद पाय-या चढुन बालेकिल्ल्यावर यावे. डावीकडे पाण्याचातलाव आहे. पश्चिमेकडे जाताना एक छत नसलेली इमारत लागते. याला भीमाचे मंदीर किंवा दारुकोठार पण म्हणतात. याच्याचारही भिंती शाबूत आहेत. आत मध्ये एक झाड पण आहे. छ्त बांधल्यास इथे 4-5 जणांची निवा-याची उत्तम सोय होऊशकते. जवळच मंदीराचे भग्नावशेष आहेत, केंजाई देवीची मूर्ती, नक्षीकाम केलेले दगड आहेत. गडावर दोन चांगल्या स्थितीतअसलेले चुन्याचे घाणे आहेत. पश्चिमेकडे पडझड झालेला बुरुज आहे, काही पाण्याच्या टाक्या आहेत. पूर्ण गडावर कमरे इतकेगवत माजलेले आहे, त्यामुळे बांधकाम कुठे-कुठे केलेले आहे याचा अंदाज येत नाही. गडावरुन पश्चिम दिशेकडे बघितल्यासखाली खावली गाव, वाळकी नदी दिसते, उत्तरेकडे रायरेश्वराचे पठार दिसते तर दक्षिणेकडे कमळगड, पाचगणी वमहाबळेश्वरची पठारें दिसतात.